Әлеуметтендіру - адамгершілік, адамгершілік нормалары мен құндылықтары, сондай-ақ қоршаған айналасындағы қоғамдағы мінез-құлық ережелері. Әлеуметтену негізінен коммуникация арқылы жүзеге асырылады және баланың қарым-қатынасы басталатын және оны қажет деп сезінетін бірінші адам болғандықтан, анасы (немесе оны ауыстыратын тұлға) бірінші және негізгі «социализация институты» болып табылады.
Мектепке дейінгі жастағы балаларды әлеуметтендіру ұзақ және көп қырлы процесс болып табылады. Бұл сыртқы әлемге шығу жолындағы маңызды қадам - бір мәнсіз және белгісіз. Бейімделу үдерісінің табысқа жетуіне байланысты бала біртіндеп қоғамдағы рөлді біртіндеп қабылдайды, қоғамның талаптарына сәйкес өзін-өзі ұстауға үйретеді, әрдайым өздерінің қажеттіліктері мен олардың қажеттіліктерінің арасындағы тепе-теңдікті қамтамасыз етеді. Педагогикадағы бұл ерекшеліктер социализация факторы деп аталады.
Мектепке дейінгі баланың жеке басын көтеру факторлары
- сыртқы факторлар - мектеп жасына дейінгі балаларды әлеуметтендірудің мазмұны мен түрін айқындайды, оларды одан әрі дамыту үшін векторларды анықтайды. Оларға жоғарыда айтылған отбасы, балалар ұжымы, мысалы, аулада, ерте дамыту орталықтары, қызығушылық клубтары, мектепке дейінгі мекемелер, әлеуметтік топтың мәдениеті мен діндері жатады;
- Ішкі факторлар - баланың жеке сипаттамалары, оның әлем бейнесін қалыптастыруға тікелей әсер ететін және тұлғааралық қарым-қатынастарды сезіну стилін анықтайды.
Мектепке дейінгі жастағы балаларды әлеуметтендіру мәселесі педагогика мен жастық психологияның негізгі проблемаларының бірі болып табылады, өйткені оның жетістігі адамның белсенді субъект ретінде қоғамда толығымен жұмыс істеу қабілетін айқындайды. Социализация дәрежесінен мектепке дейінгі баланың қаншалықты дамығандығына байланысты, социализация процесінің бастапқы кезеңдерінде өз әлеуметтік ортасының толық және тең құқылы мүшесі болу үшін қажетті нормалар мен көзқарастарды игереді.
Мектепке дейінгі жастағы балаларды әлеуметтендіру ерекшеліктері
Мектеп жасындағы тұлғаның әлеуметтену жолдары мен құралдары дамудың жас кезеңіне тікелей байланысты және жетекші қызметтің түрі бойынша анықталады. Жасына байланысты, баланың жеке дамуындағы ең бастысы:
- Бір жылға дейін балалар үшін ең бастысы - отбасындағы қарым-қатынас. Отбасы қатынастары мен құндылықтар арқылы сыртқы әлем туралы негізгі мәліметтерді қабылдап, оларды меңгеріп, мінез-құлық үлгілерін қалыптастырады;
- бір жылдан кейін және шамамен 3 жылға дейін балалар балалар тобында қарым-қатынас жасау керек. Сондықтан толыққанды тұлғааралық коммуникациялар, яғни баланы ерте даму топтарына, ойын алаңдарына, балабақшаға алып шығу үшін жағдай жасау маңызды. Онда балалар өз бетінше қарым-қатынас жасауға үйренеді, бір-біріне қоғамда өмір сүрудің қарапайым нормаларын үйретуде, мысалы, дос болу керектігін , үлесті, эмоцияны қажет етеді;
- 3 жастан 6 жасқа дейінгі балалар үшін әлемді танудың негізгі құралы - бұл өз сөзі: сұрақ қоюға, диалог құруға және ауызша алынған білімді талдауға үйренеді.
Кез-келген жастағы мектеп жасына дейінгі балаларды әлеуметтендіру негізінен ойын арқылы өтеді. Сондықтан дамудың жаңа әдістері үнемі жетілдіріліп, жетілдіріліп, ақпараттың қарапайым, қолжетімді, көңілді түрінде ұсынылуына бағытталған. Бұл қызықты болады.
Мектепке дейінгі жастағы балаларды гендерлік әлеуметтендіру
Гендер - əлеуметтік гендерлік, сондықтан гендерлік әлеуметтену белгілі бір жынысқа жатуды социализациялау жəне мінез-құлықтың тиісті нормаларын игеру үдерісінде анықтама болып табылады.
Мектепке дейінгі жастағы жыныстық әлеуметтану отбасыда басталады, онда бала ана (әйел) мен әкелердің (ерлердің) әлеуметтік рөлдерін игереді және оларды өздерінің жеке тұлғааралық қарым-қатынастарында жобалайды. Мектепке дейінгі жастағы балаларды гендерлік әлеуметтендірудің жақсы үлгісі - «Қыздар-аналар» ойыны, ол жыныстық-ролды үйренген нормалардың өзіндік көрсеткіші болып табылады.